SPInKa@SCI

Kiedy podejmiesz zatrudnienie na umowę o pracę, z jednej strony będziesz mieć wiele obowiązków, lecz z drugiej – zyskasz też wiele praw, których nie posiadają osoby pracujące na umowach cywilnoprawnych (umowa zlecenie, umowa o dzieło).

Prawo do wynagrodzenia

Podstawowym prawem każdego pracownika jest prawo do wynagrodzenia za wykonaną pracę. Wynagrodzenie to powinno odpowiadać rodzajowi pracy, jak również kwalifikacjom, wymaganym na danym stanowisku pracy, powinno być ono wypłacane w formie pieniężnej.  Wypłata wynagrodzenia w innej formie (np. akcji, obligacji) jest możliwa w wyjątkowych sytuacjach, w których zostało to ustalone w układzie zbiorowym lub ustawie. Pracownik ma prawo do wynagrodzenia także za czas, kiedy jest chory (niezbędne jest zwolnienie lekarskie) oraz gdy jest gotowy do pracy, ale z przyczyn od niego niezależnych nie może pracy wykonywać. Wynagrodzenie przysługuje także w sytuacji, gdy pracownik uległ wypadkowi w drodze do lub z pracy.

Prawo do urlopu

Pracownik ma także prawo do urlopu, w tym urlopu wypoczynkowego, macierzyńskiego, wychowawczego, bezpłatnego, szkoleniowego.

Urlop wypoczynkowy może być udzielany w częściach, ale przynajmniej jedna z nich powinna trwać minimum 14 dni kalendarzowych. Wymiar urlopu wypoczynkowego przy stażu pracy poniżej 10 lat wynosi 20 dni, zaś powyżej 10 lat – 26 dni. Zgodnie z art. 155 § 1 k.p. do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się z tytułu ukończenia:

• zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej - przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata,
• średniej szkoły zawodowej - przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat,
• średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych - 5 lat,
• średniej szkoły ogólnokształcącej - 4 lata,
• szkoły policealnej - 6 lat,
• szkoły wyższej - 8 lat.

Zatem absolwent uczelni wyższej uzyskujący tytuł licencjata lub magistra ma w momencie rozpoczęcia pracy 8 lat stażu pracy.

Należy pamiętać, że ukończenie danej szkoły musi być udokumentowane stosownym świadectwem/dyplomem. W przypadku, gdy pracownik uczęszczał do szkoły w czasie zatrudnienia, do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się bądź okres zatrudnienia, w którym była pobierana nauka, bądź okres nauki, zależnie od tego, co jest korzystniejsze dla pracownika.

Ważne jest też, że, zgodnie z art. 153 § 1 kodeksu pracy pracownik, który podejmuje pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. Rozwiązanie to umożliwia pracownikowi nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego już po przepracowaniu pierwszego pełnego miesiąca. Jeśli Wraz z nowym rokiem kalendarzowym pracownik nabywa urlop w stałym wymiarze określonym w art. 154 kodeksu pracy.

Fakt przepracowania przez pracownika określonego czasu musi być potwierdzone świadectwem pracy, które pracownik powinien otrzymać od pracodawcy niezwłocznie po zakończeniu zatrudnienia. Oryginały świadectw pracy oraz dyplomy ukończenia szkół należy przechowywać, aby przy zmianie pracodawcy moc udokumentować posiadany staż pracy do celów ustalenia wymiaru przysługującego urlopu wypoczynkowego.

PAMIĘTAJ!

Okres przepracowany na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło nie wlicza się do stażu urlopowego, podobnie jak czas urlopu bezpłatnego lub prowadzenia działalności gospodarczej.

Pracownik zatrudniony na umowę o pracę może także złożyć u pracodawcy wniosek o urlop bezpłatny, jednak pracodawca nie ma obowiązku udzielenia go.

Pracownikowi przysługuje także prawo do urlopu macierzyńskiego w wymiarze 20 tygodni. Bezpośrednio po porodzie kobieta musi wykorzystać 14 tygodni urlopu, natomiast kolejne sześć tygodni może wykorzystać ojciec dziecka.

Prawo do przerw w pracy

Jako pracownik zatrudniony na umowę o pracę posiadasz także prawo do przerw w pracy. Każdemu pracownikowi przysługuje jedna 15-minutowa przerwa w ciągu 8-godzinnego dnia pracy (wliczana do czasu pracy), ale pod warunkiem, że pracuje co najmniej 6 godzin na dobę. W przypadku osób zatrudnionych na pół etatu w wymiarze 4 godzin dziennie, przerwa w pracy nie przysługuje. Przerwę tę pracodawca z reguły narzuca pracownikowi o konkretnej porze dnia.

Natomiast osobom pracującym przy komputerach po każdej godzinie przy monitorze należy się 5 minut przerwy, ale tylko w przypadku, gdy dobowy wymiar pracy przy sprzęcie wynosi minimum 4 godziny. Te krótkie przerwy w pracy powinny być wykorzystane na inne czynności służbowe.

Przepisy kodeksu pracy regulujące przerwy w pracy w uprzywilejowanej sytuacji stawiają młodocianych – w sytuacji, gdy ich dobowy wymiar czasu pracy jest większy niż 4,5 godz., pracodawca ma obowiązek udzielenia 30- minutowej przerwy w pracy. Do dodatkowych przerw ma też prawo matka karmiąca piersią - jeśli jej dobowy wymiar czasu pracy wynosi ponad 6 godzin, ma ona prawo do dwóch półgodzinnych przerw. Prawo do drugiej przerwy w pracy w wymiarze 15 minut na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek posiadają także osoby niepełnosprawne pracujące dłużej niż 6 godzin na dobę.